به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام مهدی جبرائیلی تبریزی در نوشتاری به موضوع «قرنطینه و فقه اسلامی» پرداخته است که متن این یادداشت بدین شرح است:

قرنطینه و فقه اسلامی

مدتی است بیماری مسری خطرناکی بنام کرونا تمام جهان را درگیر و وحشت و ترس بی سابقه ای را در میان همگان بوجود آورده است. این بیماری خسارتهای زیادی به بشریت وارد آورده و غیر از تلفات جانی، آثار اقتصادی و... آن چه بسا غیرقابل جبران باشد.

همه متخصصین و کارشناسان حوزه پزشکی و طبابت خودنگهداری و قرنطینه را مهمترین و کم هزینه ترین راهکار پیشگیری و مهار این ویروس عنوان کرده اند.

شریعت مقدسه اسلام هم باتوجه ارتکاز عام و عقلانی و عقلائی نسبت به موضوع، موضعی از منظر اهل تخصص را پیشنهاد داده است؛ چراکه اسلام در موارد مختلف نظر اهل فن را در تطبیق حکم بر موضوعات و مصادیق حجت می داند. مانند نظر پزشک متخصص و متدین در مورد روزه.

در روایتی از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است: «اگر [بیماری مسری] در شهرمحل زندگی شماست، از شهرخودتان خارج نشوید.

در روایت دیگر فرمود: «اگر آن بیماری در شهر دیگری باشد، شما به آن شهر وارد نشوید».

این همان قرنطینه باصطلاح امروزی است که حضرت رسول اکرم (ص) آنرا قرنها پیش سفارش فرموده اند.

فقه به عنوان یکی از دانش های اسلامی، هم براساس ذات خود نمی تواند در این مورد سکوت داشته باشد. فقه در مورد تمام موضوعات و مصادیق، وظیفه صدور حکم مربوطه را از منابع و مبانی اصیل خود برعهده دارد.

بااین مقدمه به دیدگاه فقه در مورد وظیفه مردم نسبت به این بیماری بررسی می شود.

۱- قاعده نفی ضرر:

قاعده لا ضرر از قواعد مشهور فقهی است که در بیش تر ابواب فقه کاربرد دارد و مضمون آن این است که ضرر در اسلام مشروعیت ندارد و هرگونه ضرر و اضرار در اسلام نفی شده است.

روایات زیادی در مورد قاعده نفی ضرر وارد شده بطوری که فقها ادعای تواتر کرده اند.  

دراینجا به یک روایت مشهور که همه فقها به آن استناد کرده اند اشاره می کنیم:

مرحوم کلینی در کافی از زراره از امام باقر (علیه السلام) نقل می‌کند:

(سـمـره بـن جـنـدب، درخت خرمایی در باغ یکی از انصار داشت. منزل آن انـصـاری در آسـتـانه آن باغ قرار داشت. سمره، بدون اجازه از انصاری بـرای سـرکـش از درخـت خـود رفـت و آمـد می‌کرد. مرد انصاری از سمره خـواسـت: بـه‌هنگام ورود اجازه بگیرد؛ اما او نپذیرفت. انصاری شکایت نـزد پیامبر(صلی الله علیه و اله و سلم) برد. پیامبر اسلام(صلی الله علیه و اله و سلم) انصاری را احضار و شکایت انصاری را بـه او اطـلاع داد و از او خواست هنگامی‌ که قصد دارد وارد باغ شود اجـازه بـگـیرد، اما او نپذیرفت پیامبر فرمود: در برابر آن درختی در بـهـشـت بـگـیـر، سـمره نپذیرفت. پیامبر اسلام(صلی الله علیه و اله و سلم) خطاب به مرد انصاری فرمود: برو آن را بکن و نزد او بیانداز، زیرا ضرر و ضرار نیست.

بنابراین طبق این روایت که قاعده مزبور از آن اخذ شده است؛ در اسلام همه گونه‌های ضرر نـفی شده است، خواه این ضرر با قصد و یا بدون قصد باشد، خواه از سوی شـخـص دیـگـری وارد آمـده بـاشد و خواه به سبب تکلیفی از سوی شارع و قـانـونـگـذار باشد.

دلالت قاعده: براساس قاعده اگر کسی با عدم رعایت اصول بهداشتی،   احتمال ضرر به دیگران داده شود باید از آن اجتناب کرد. بنابراین اگرتسامح وسهل انگاری باعث ابتلا دیگری به بیماری شود و یا اینکه حتی ایجاد زحمت برای دیگران داشته باشد، مرتکب حرام شده و باید ضمان آنرا بپذیرد.

۲- قاعده حق الناس:

حَق‌ُّالناس یعنی حقوقی که مردم بر انسان دارند. مقابل آن حق‌الله است که به حقوق خدا بر بندگان گفته می‌شود. حق‌الناس به حقوق مالی اختصاص ندارد و جان و آبروی افراد را نیز دربرمی‌گیرد.   حق‌الناس با توبه بخشیده نمی‌شود. حق‌الناس باید جبران شود یا صاحب‌حق آن را ببخشد.

برپایه روایتی از پیامبر اکرم(ص)، در قیامت از حسنات کسی که حق مردم بر گردن او باشد، به صاحب‌حق می‌دهند و اگر حسناتش تمام شد، گناهان صاحب‌حق را به پای او می‌نویسند؛ سپس او را وارد آتش می‌کنند.

در منابع فقهی از حق‌الناس در بخش احکام قضایی سخن می‌گویند.

دلالت قاعده: طبق این قاعده اگر با عدم رعایت کسی، دیگری گرفتار شده و هزینه های مادی و معنوی بر او تحمیل شود، این شخص ضامن است.

همچنین میتوان این بی مبالاتی را از منظر قاعده ظلم هم بررسی کرد. چراکه با این رفتار خلاف مصالح اجتماعی باعث ظلم به دیگران و مرتکب فعل شده است.

۳- قاعده حفظ نظام؛

 به موجب شمار زیادی از آموزه های دینی، حفظ و بقای نوع انسانی– جدا از حرمت جان هر یک از انسانها- دارای اهمیت زیادی است. در واقع از نظر اسلام، استمرارزندگی نوع انسان بر روی زمین -تا زمانی که خداوند متعال اراده فرموده باشد- دارای اولویت درجۀ اول است. هم از این رو اقدامات علیه نوع انسانی همچون اقدام علیه تک تک انسانها ممنوع بلکه از آن نکوهیده تر است.

فقیهان برای حفظ نظام اجتماعی و پیشگیری از هرج و مرج و گسیختگی امور، حتی از واجباتی به نام “واجبات نظامیه” سخن گفته اند. واجبات نظامیه واجباتی است که استمرار بقای زندگی انسانها در یک جامعه منظم و بسامان را تضمین می کند.

دلالت قاعده: بنابراین یکی از واجبات مهم اسلام، حفظ نظام جامعه، زندگی و معیشت مردم است و تردیدی نیست که آنچه سبب برهم ریختن نظام زندگی و معیشت جامعه می‌گردد، حرام و کارهایی که برای حفظ نظام جامعه لازم است، واجب می‌باشد.

بنابراین سه قاعده مهم فقهی نتیجه می گیریم که رعایت دستورالعمل های قرنطینه ای و اصول بهداشتی، واجب است و همانطور که رهبر معظم انقلاب بارها در این مورد تاکید فرموده اند باید به مقررات و پروتکل های وزارت بهداشت عمل کرد.